Aşırı Düşünme

Kendi kararlarımıza, yaşadıklarımıza, duygu ve düşüncelerimize veya bazı konulara bazen gerekenden fazla kafa yorabiliyoruz. Mesela birisiyle tartıştığımızda karşılıklı söylenen sözleri ve yapılan davranışları düşünebiliriz. Aklımıza geldiğinde “keşke farklı olsaydı” dediğimiz anların içerisinde olabiliriz. Başkalarının bizde etki bıraktığı sözleri ve davranışları düşünebilir bunun sonucunda üzüntü ya da pişmanlık duyabiliriz. Bazen de zor bir karar vermeden önce çok fazla düşündüğümüz anlar olabilir. Bu düşünce süreci hiç kuşkusuz hepimizin yaşadığı normal bir durumdur. Ancak bu durumun sürekli devam etmesi kişinin psikolojisine zarar vermeye başlar. Düşünme sıklığı belli bir seviyenin üstüne çıktığında aşırı düşünme problemi ile içerisinde olduğumuzu düşünebiliriz. ‘Overthinking’ olarak da adlandırılan aşırı düşünme, bir konu hakkında oldukça fazla ve uzun süre düşünme, yorumlama veya analiz etme anlamındadır. Kısaca düşünceyi geviş getirme olarak adlandırabiliriz. Aşırı düşünülen durum olumlu bile olsa durumla ilgili karamsar ve olumsuz düşünmemize sebep olur. Zamanla da bu düşünme şekli alışkanlık haline gelir. Aşırı düşünmek çözüme götürmekten çok kaygı yarattığı için sıklıkla gergin ve huzursuz hissederiz. Çünkü severek yaptığımız bir aktivitede bile zihnimiz arka planda o negatif düşünceleri düşünmeyi sürdürür. Dolayısıyla ana odaklanmak yerine sürekli geçmişteki olumsuz olaylara ya da gelecekte olabilecek senaryolara odaklanırız. Aşırı düşünmeye yatkın kişiler sıklıkla olayları düşünürken “Bu durum neden yaşandı?”, “Neden ben?”, “Bu ne anlama geliyor?” ve “Şöyle yapsaydım ne olurdu?" gibi olaya yanlış veya gereğinden fazla anlamlar yükleyen işlevsiz sorulara takılırlar. Bu şekilde aşırı düşünme halinde zihin sıklıkla negatif yönde cevaplar üretme eğilimindedir. Bu yüzden kişinin kaygı stresi artar, korkar, mutsuz olur, yaşadığı andan zevk alamaz hale gelir. Dolayısıyla, stres seviyesi yükselen kişinin sağlıklı karar verme ve problem çözme becerisi azalır, günlük yaşamdaki performansı ve motivasyonu da düşer.
Aşırı detaylı düşündüğünüzü nasıl anlayabilirsiniz?
• Sürekli geçmişte yaşadığınız anların içinde kalıyorsanız
• “Keşke böyle yapsaydım”, “Bunu keşke söylemeseydim” veya “Acaba bu ne anlama geliyor?” gibi düşünceler kafanızdan sürekli geçiyorsa
• Yaşadığınız bazı anlara (korktuğunuz, utandığınız, üzüldüğünüz vs.) zihninizde geri dönüp o anları tekrar tekrar yaşıyorsanız
• Gelecekte yaşayacağınızı düşündüğünüz şeyleri sürekli kafanızda kurguluyorsanız
• Endişe duyduğunuz olaylarla ilgili çözüm üretmek yerine sürekli nedenlerini sorguluyorsanız
• Yeni veya önemli bir karar vermeniz gereken zamanlarda kendinizi zorda ve yalnız hissediyorsanız
• İnsanlarla konuştuğunuz şeyleri kafanızda farklı şekillerde tekrar kurguluyorsanız
Aşırı düşünme hali profesyonel bir psikolojik destek ile kolayca aşılabilir. Fakat genelde kendi yaşamınızda deneyeceğiniz, değiştireceğiz bazı yöntemlerle de aşabilirsiniz. Aşırı düşünmeyle başa çıkabilmek için onun varlığını kabul etmek başlangıç olabilir. Aklınızdan geçen olayları defalarca düşündüğünüzde veya kontrolü elinizde olmayan şeylerden endişe duyduğunuzu fark ettiğinizde düşüncelerinizin işlevsel olmadığını kabul etmelisiniz.
Uzm. Klinik Psikolog Duygu Engin
www.psikologduyguengin.com