Çanakkale’de bilinen halk oyunlarından bazıları şunlardır:
1- Erkek Oyunları:
a) Harmandalı
b) Kaba Güvende
c) Karanfilin Moruna (Çiftleme Zeybeği)
d) Kusköy Zeybeği
e) Çan Sekmesi (Süzme)
2- Bayan Oyunları
a) Çan Sekmesi
b) Evreşe Yolları
c) Karyolamın Demiri
d) Harmandalı
e) Bayramiç Karşılaması
Ezgileri ve adımları bilinen bu oyunların dışında, ezgileri belirlenmiş ve bazı adımları bilinen ancak tamamı saptanamayan oyunların adları ise şunlardır:
1- Cengerme (Cengi Harbi- Yol Havası)
2- Çanakkale Türküsü
3- Alay Havası (Yapıldak)
4- Çemberimde Gül Oya
5- Türkmen Yol Havası
6- Bağ Özü 7- Ada Zeybeği
8- Koca Kule (Yanık Kule)
9- Çenk Kızı (Cıngıllı)
10- Koca Arap
11- Sürmeli Zeybeği
12- Kozak Zeybeği
13- Ninnalar
14- Dere Kunduzu (Refikam)
15- Lapseki Çeşmesi
16- Karanlık Dere
17- Gündoğdu Zeybeği
18- Yandım Ayşe (Erkek)
19- Asmadan Gel Asmadan
20- Edremit Güvendesi
21- Yörük Yaylası
22- Saba Güvende Zeybeği (Yenice)
23- Eski Alay Havası
24- Eminem Giymiş Alları
25- Tabancalı
26- Evciler Zeybeği
27- Bursa’nın Damları
28- Çavuşköyü Zeybeği (Biga)
Düğün ve eğlencelerde oynanan bu oyunların dışında, dini nitelikli bir dans olan samahlar, Türkmen ibadetlerinin gerçekleştiği cemlerin ayrılmaz ve önemli bir bölümünü teşkil etmektedir. Çanakkale yöresinde oynanan samahlar, Orta ve Doğu Anadolu samahlarından daha ağır bir tempoda gerçekleşir.
Bu tipten oyunların dışında, Çanakkale’ye göçler yolu ile gelen diğer toplulukların da (Çerkezler, Pomaklar, Boşnaklar vb.) Çanakkale oyunlarının yanı sıra kendi oyunlarını da oynadıkları bilinmektedir. Oyunlarda kullanılan müzik aletleri, oynanan oyunlara ve oynayan topluluklara göre değişiklik gösterir. Geleneksel zeybek oyunlarında klarnet, keman, davul, darbuka kullanılırken, samahlarda bağlama, Çerkez oyunlarında akordeon ve phacic kullanılır.
Çanakkale türkülerinin önemli bir kısmı, maniler arasına serpiştirilen nakaratlar yardımıyla oluşmaktadır. Bilinen bir ezgiye (örneğin evreşe yolları) mani eklemeleri ile türkü söyleyicilerinin, mani repertuarına göre uzayıp kısalabilir ve her seferinde türkü sözleri değişebilir. Çanakkale türkülerinde esas olan ezgidir.
SEYİRLİK OYUNLAR
Çanakkale’de seyirlik oyunlar, son yirmi, yirmi beş yıllık süreçte süratle ortadan kalkmaya başlamıştır. Yakın bir gelecekte, bu geleneğin tükenmesi kaçınılmaz gibi görünmektedir.
İlimizde günümüzde, Karagöz ve Meddah gelenekleri yoktur. Kukla ise seyirlik oyunlar içinde, el kuklası olarak bebek adıyla varlığını sürdürmektedir. Seyirlik oyunlar, ilimizin bazı köylerinde sünnet düğünlerinde gerçekleştirilmektedir. Oynanan bu seyirlik oyunlar, Anadolu’nun diğer bölgelerinde oynanan oyunlarla benzerlik gösterirler. Çanakkale’de oynanan seyirlik oyunlardan bazıları şunlardır:
1- Dede-Nine
2- Kız Kaçırma
3- Arap
4- Berber
5- Deve
6- Bebek
7- Aşuk-Maşuk
8- Askerler (Hasbi)
9- Ayı
10-Testi Güreşi
Sünnet eğlenceleri dışında kadınlar arasında kız isteme günlerinde, eğlence amacıyla oynanan oyunlar da vardır. Ancak günümüzde bu oyunlar da sonlanmaya başlamıştır. Bu oyunlarda kadınlardan biri erkek kılığına girerek, kız evindeki kadınların arasına karışır. Sergilediği erkek tavırları, gülmece unsurunu yaratır.
SEMA ELMAS
