Fazla mesai haftalık olarak hesaplanır

İşçinin çalışma süresi İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 3.maddesinde tanımlanan “fiili çalışma süresi” ile 4857 sayılı Kanun’un 66.maddesinde tanımlanan “farazi çalışma süresi” toplamından meydana gelmektedir. Dolayısıyla işçinin ücret alacağı fiilen çalışmak suretiyle iş başında geçen sürelerin yanında, farazi çalışma süresi olarak adlandırılan ve çalışma süresinden sayılan sürelerin toplamından oluşmaktadır. 4857 sayılı İş Kanununun 41. Maddesinde fazla çalışmanın tanımı yapılmış ve haftalık toplam 45 saati aşan çalışma süreleri “fazla çalışma” olarak kabul edilmiştir. Kural olarak çalışma süresi, işçinin işyerinde fiili çalışma süresini kapsamaktadır. İş Kanunu’nun 66. Maddesi hükmü de dikkate alındığında, çalışma süresinin yalnızca işçinin işinin başında geçirdiği süre ile sınırlı olmayıp, işverenin otoritesi altında geçirdiği süreleri de kapsadığı ortaya çıkmaktadır. Bu süreler farazi çalışma süreleri olarak adlandırılmaktadır.

İş Kanunu Madde 63 gereğince haftalık iş süreleri haftanın çalışılan günlerine 11 saati aşmamak koşulu ile farklı şekillerde dağıtılabilir. Yargıtay 9.Hukuk Dairesi bir kararında “11 saati aşan kısmı fazla mesai kabul edilmelidir. 11 saatlik nöbet süresi ise, haftanın diğer günleri ile değerlendirilmeli, 45 saati geçen süre olduğu takdirde aşan süreler ayrıca fazla mesai sayılmalıdır” diyerek konuyla ilgili 11 saati günlük çalışma açısından bir üst sınır olarak görmüştür. Bir diğer ifadeyle günlük 11 saati aşan çalışmalar haftalık çalışma süresinin 45 saati doldurup doldurmadığına bakılmaksızın fazla çalışma sayılmaktadır.

Benzer şekilde İş Kanunu Madde 69 uyarınca ve Yargıtay kararlarına göre işçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez. Gece çalışmaları yönünden haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da gece çalışmasında 7.5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Gece çalışmaları açısından yedi buçuk saat bir üst sınırdır. İşçinin 7,5 saati geçen gece çalışmaları haftalık çalışma süresinin 45 saati aşıp aşmadığına bakılmaksızın fazla çalışma sayılmaktadır.

Mevzuatımıza göre haftalık kırk beş saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir. Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda ise belirlenmiş olan haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saati aşmayan çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak değerlendirilir. 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca haftalık 45 saati aşan çalışmaların fazla mesai olarak kabul edilmesi gerektiği Yargıtay kararlarında zikredilmektedir. İşçinin fazla çalışmaları gece çalışması veya denkleştirme ya da günlük çalışma kararlaştırılmamış ise haftalık esasa göre belirlenmelidir. Yani fazla çalışmaya ilişkin hesaplamanın her hafta için belirtilen fazla çalışma sürelerine göre yapılması mecburidir.