SORU 5:Fazla Çalışma Ücreti Yerine İzin (Serbest Zaman) Kullanılabilir mi?
İş Kanunu’nda yer alan tanıma göre, fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan bir işçi, eğer isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Örnek verecek olursak haftalık 40 saat çalışılan bir iş yerinde, 3 saat fazladan çalışmış bir kişi için, 3 saatlik fazla süreli çalışması için ödenecek ücreti %25 zamlı olacaktır. Bu fazla mesai, ücret olarak değil de izin olarak kullanılmak istendiğinde, 3 saatlik fazla süreli çalışmasına karşılık 3 saat 45 dakika serbest zaman kullanacaktır. Aynı işçi, haftalık 45 saat çalışıyor olsaydı ve fazladan çalışması 3 saat olduğunda, “fazla çalışma” ücretini %50 zamlı alacaktı. Serbest zaman olarak kullanmayı tercih ederse de, her bir saat için 1 buçuk saat izin kullanacaktı. Yani serbest zaman izni 4 saat 30 dakika olacaktı.
İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay içinde işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya iş yerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilir. Fazla çalışma yapan işçi ücreti ödenmeden önce işverene serbest zaman izni talebinde bulunmalıdır. Eğer işçiye fazla çalışmasının karşılığı olan ücret ödemesi yapılmış ise işçinin bu talebi dikkate alınmayacaktır. İşin yoğunluğu veya olağanüstü bir sebeple işçinin talep ettiği serbest zaman iznini işveren 6 aylık süre içinde kullandırmaması durumunda, işçinin yaptığı fazla çalışmaların ücret olarak karşılığını ödemekle yükümlüdür. Ayrıca serbest zaman izni kullandırmayan işveren hakkında idari para cezası uygulanması gerekir.
Fazla Çalışmanın karşılığı ücret olarak değil, serbest zaman izni olarak kullanılması işçinin yazılı talebiyle olur. İşveren işçinin talebine tabi kalarak bu izni vermekle yükümlüdür. İşveren bu durumu kendi lehine kullanarak fazla çalışma ücreti yerine serbest zaman izni veremez. Bu hususta Yargıtay 7.Hukuk Dairesi Esas: 2015/ 3468 Karar: 2015 / 8180 ve 06.05.2015 tarihli kararında “Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmış olan işçi isterse fazla çalışma ücreti yerine fazla çalıştığı sürelerin karşılığını serbest zaman olarak kullanabilir. İş Kanununun 41/4.maddesi ve Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 6/1.maddesine göre fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, yazılı olarak işverene başvurmak koşulu ile bu çalışmalarının karşılığı olan zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
Fazla çalışmanın ücret yerine işçiye verilecek serbest zamanla karşılanması ancak işçinin yazılı isteği ile söz konusu olabilecek bir uygulamadır. İşveren kendiliğinden fazla çalışma ücreti ödemek yerine serbest zaman kullandırma yoluna gidemez.” Demek suretiyle işverenin serbest zaman kullandırma hususunda zorlama ve/veya tek taraflı olarak karar verme hakkının olmadığını da belirtmiştir.
SORU 6: İşçi Talepte Bulunduğu Serbest Zaman İznini Kullanmadan İş Akdi Sonlandırılmışsa Ne Olacaktır?
Bu durumda artık işçinin izni kullanması mümkün olamayacağından işveren bu süreye denk gelen fazla çalışmalarının ücretini ödemekle yükümlü olacaktır. İş sözleşmesinin nasıl sona erdiğinin hiçbir hükmü yoktur. Çünkü işçi bu ücreti çalıştığı süre içinde zaten hak etmiştir.
SORU 7: Serbest Zaman İzninden Kimler Yararlanamaz?
Serbest zaman, fazla çalışma karşılığında hak edilen ve işçinin ücret veya izin olarak kullanma hakkının doğmasıyla ortaya çıkar. Bu sebeple kanunda yer alan tanımlama gereği 18 yaşını doldurmamış işçiler, sağlık durumlarının elvermediği işçiler (raporla beyan edilmiş), hamile, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren çalışanlar, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışmakta olan işçiler fazla çalışma yapamadıkları için bu kişilere serbest zaman izni de kullandırılamaz. AVUKAT EZGİ ENGİN
https://ezgiengin.av.tr/
İş Kanunu’nda yer alan tanıma göre, fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan bir işçi, eğer isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Örnek verecek olursak haftalık 40 saat çalışılan bir iş yerinde, 3 saat fazladan çalışmış bir kişi için, 3 saatlik fazla süreli çalışması için ödenecek ücreti %25 zamlı olacaktır. Bu fazla mesai, ücret olarak değil de izin olarak kullanılmak istendiğinde, 3 saatlik fazla süreli çalışmasına karşılık 3 saat 45 dakika serbest zaman kullanacaktır. Aynı işçi, haftalık 45 saat çalışıyor olsaydı ve fazladan çalışması 3 saat olduğunda, “fazla çalışma” ücretini %50 zamlı alacaktı. Serbest zaman olarak kullanmayı tercih ederse de, her bir saat için 1 buçuk saat izin kullanacaktı. Yani serbest zaman izni 4 saat 30 dakika olacaktı.
İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay içinde işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya iş yerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilir. Fazla çalışma yapan işçi ücreti ödenmeden önce işverene serbest zaman izni talebinde bulunmalıdır. Eğer işçiye fazla çalışmasının karşılığı olan ücret ödemesi yapılmış ise işçinin bu talebi dikkate alınmayacaktır. İşin yoğunluğu veya olağanüstü bir sebeple işçinin talep ettiği serbest zaman iznini işveren 6 aylık süre içinde kullandırmaması durumunda, işçinin yaptığı fazla çalışmaların ücret olarak karşılığını ödemekle yükümlüdür. Ayrıca serbest zaman izni kullandırmayan işveren hakkında idari para cezası uygulanması gerekir.
Fazla Çalışmanın karşılığı ücret olarak değil, serbest zaman izni olarak kullanılması işçinin yazılı talebiyle olur. İşveren işçinin talebine tabi kalarak bu izni vermekle yükümlüdür. İşveren bu durumu kendi lehine kullanarak fazla çalışma ücreti yerine serbest zaman izni veremez. Bu hususta Yargıtay 7.Hukuk Dairesi Esas: 2015/ 3468 Karar: 2015 / 8180 ve 06.05.2015 tarihli kararında “Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmış olan işçi isterse fazla çalışma ücreti yerine fazla çalıştığı sürelerin karşılığını serbest zaman olarak kullanabilir. İş Kanununun 41/4.maddesi ve Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 6/1.maddesine göre fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, yazılı olarak işverene başvurmak koşulu ile bu çalışmalarının karşılığı olan zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
Fazla çalışmanın ücret yerine işçiye verilecek serbest zamanla karşılanması ancak işçinin yazılı isteği ile söz konusu olabilecek bir uygulamadır. İşveren kendiliğinden fazla çalışma ücreti ödemek yerine serbest zaman kullandırma yoluna gidemez.” Demek suretiyle işverenin serbest zaman kullandırma hususunda zorlama ve/veya tek taraflı olarak karar verme hakkının olmadığını da belirtmiştir.
SORU 6: İşçi Talepte Bulunduğu Serbest Zaman İznini Kullanmadan İş Akdi Sonlandırılmışsa Ne Olacaktır?
Bu durumda artık işçinin izni kullanması mümkün olamayacağından işveren bu süreye denk gelen fazla çalışmalarının ücretini ödemekle yükümlü olacaktır. İş sözleşmesinin nasıl sona erdiğinin hiçbir hükmü yoktur. Çünkü işçi bu ücreti çalıştığı süre içinde zaten hak etmiştir.
SORU 7: Serbest Zaman İzninden Kimler Yararlanamaz?
Serbest zaman, fazla çalışma karşılığında hak edilen ve işçinin ücret veya izin olarak kullanma hakkının doğmasıyla ortaya çıkar. Bu sebeple kanunda yer alan tanımlama gereği 18 yaşını doldurmamış işçiler, sağlık durumlarının elvermediği işçiler (raporla beyan edilmiş), hamile, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren çalışanlar, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışmakta olan işçiler fazla çalışma yapamadıkları için bu kişilere serbest zaman izni de kullandırılamaz. AVUKAT EZGİ ENGİN
https://ezgiengin.av.tr/
