İnsanlar neden filmlerdeki kötü karakterlere sempati duyar?

Merhaba sevgili okurlar, nasılsınız? Bugün size Batman mi Joker mi? Desem çoğu kişinin -ben de dahil- Joker diyeceğine eminim.
Distopya senaryolarının sıkça tartışıldığı günlerde aklımıza muhtemelen en çok gelen Marvel karakteri, dünya nüfusunu azaltmayı aklına koyan Thanos. Kendisi beyazperdenin kötülüğü temsil eden karakterleri listesinde Joker, Darth Vader, Hannibal Lecter veya Bane kadar ünlü değil. Ancak onlarla taşıdığı ortak bir özellik var: İyilerin ona beslediği gizli sempati.
Sinema ve televizyonun kötü adamlarını neden sevdiğimizi hiç düşündünüz mü? Güçlü oldukları için mi severiz onları? Ya da iyi adamlara kıyasla daha özgür ve daha az sıkıcı oldukları için mi? Yoksa iyi adamlardan daha “gerçek” oldukları için mi? Bunların hepsi makul cevaplar olmakla birlikte psikoloji araştırmacılarına göre genel olarak beyaz perdedeki kötü adamlara sempati duymamızın başka bir nedeni daha var: Bu kötülerin kurmaca karakterler olmaları. Northwestern Üniversitesi’nce gerçekleştirilen ve Pyschological Science dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, kurmaca olan kötü karakterlerin sevilme nedeni, insanların benlik algılarına zarar vermeden içlerindeki karanlık yanları ortaya çıkarmalarını sağlamaları.
Araştırmada yer alan Rebecca Krause, bu ifadeyi şu şekilde açıklıyor:
“Hikayeler ve kurgu dünyalar karanlık kişiliğimize kıyasla bir ‘güvenli bölge’ oluşturuyor. İnsanlar kendilerini güvende hissettiklerinde, kendilerine diğer bağlamlarda daha yakın olan olumsuz karakterler ile karşılaştırma yapmaya yöneliyorlar.”
Krause’a göre bunun amacı, insanların kendilerini “olumlu ışığın altında” görmek istemeleri. Kişinin kendisi ile kötü karakter arasında benzerlikle bulması rahatsız edici olabilir. Öte yandan, benliğimizi gerçeklikten ayrı koyabilmeyi başarabilirsek olumsuz özelliklerin onun üzerindeki tehdidini ortadan kaldırıyoruz.
Krause, kötü karakterler ile insanların paylaştığı sempatiye yönelik daha birçok araştırma yapılması gerektiğini ifade etti. Krause, kötü karakterlerin “aslında iyi bir insan olup olmadığımızı sorgulamamızı sağladığını” ifade etti.
Belki de bu sorgulamayı yaparak sahte inanış ve davranışlarımızla da yüzleşebiliriz.
Her ne kadar bazıları insanlığı yok etmeyi istese de, filmlerdeki kötü karakterlerin neden insanlar tarafından sevildiği ortaya çıkarıldı.
Bildiğiniz gibi çoğumuz, kendimizi iyi insanlar olarak görme eğilimindeyiz. Hiçbirimiz gerçek hayatta kendimizi gerçek bir kötüyle, örneğin bir katille özdeşleştirmiyoruz öyle değil mi? Fakat yine hiçbirimiz “melekler kadar” saf ve temiz değiliz. İçimizde ilkel benliğimizden kaynaklanan – Carl Gustav Jung’un “gölge kimlik”, Sigmund Freud’un da “id” diye isimlendirdiği – gizli ve karanlık arzular taşıyabiliyoruz. Kurallara karşı gelmek, sınırsızca özgür ve güçlü olmak, istediğimiz her şeyi elde etmek gibi ilkel ve bastırılmış arzularımızın yansımalarını kurmaca bir karakterde gördüğümüzde ona sempati duyabiliyoruz. Kısacası, kurmaca olan bir kötüde kendimize benzer yanlar yakaladığımız için onu seviyoruz ve onun gerçek bir kötü olmadığını bilmek de bizi güvenli alanda tutuyor. İşte, psikoloji araştırmaları kötü adamları bu yüzden sevdiğimizi söylüyorlar: Onlarda kendimizden bir şeyler bulduğumuz için.
Toplum içerisinde insanlar genellikle kurallara uyar ve sosyal normlara göre hareket eder. Kötü karakterlerin öne çıkan özellikleri ise toplumun ne dediğine ve ne düşündüğüne asla kulak asmamaları. Tamamen istedikleri gibi davranıyorlar, insanların ne düşündüğünü önemsemiyorlar ve kendilerini insanların beklentileriyle kısıtlamıyorlar.
Sadece kibar ve düşünceli görünmek için güzel cümleler kurmuyor, insanlara iyi davranmıyorlar. Düşündüklerini olduğu gibi söylemekten asla çekinmiyorlar. Her konuda sonuna kadar özgürler ve biz de bu özgürlükten istiyoruz. Sırf bu sebepten bile onlara hayranlık besliyoruz.
Hiçbiri saf kötü değil ve günümüz filmleri bize bunu hissettirmekte son derece başarılı. Biliyoruz ki onları kötü yapan veya iyi biri olmalarına izin vermeyen birtakım sebepler var. İçlerinde ardı arkası kesilmeyen bir çatışma olduğunu fark ediyoruz ve bunun yavaş yavaş ortaya çıkması, onların bu çatışmayla yüzleşmeleri bizi adeta büyülüyor.
Sevgiyle kalın...