İŞYERİNDE PSİKOLOJİK TACİZ (MOBBİNG)

SORU 1: Mobbing Nedir?
Alman endüstri psikoloğu HeinzLeymann tarafından1980'li yılların başında “Mobbing” kavramı çalışma hayatında gözlemlenen psikolojik taciz davranışlarını ifade etmek için kullanılmıştır. İş yerinde psikolojik taciz kavramı “mobbing” olarak adlandırılmakla birlikteİş yerinde psikolojik taciz kavramı “mobbing” olarak adlandırılmakla birlikte ülkemizde “iş yerinde psikolojik taciz”, “mobbing” ve “iş yerinde yıldırma” kavramlarının kullanıldığı görülmektedir.İş yerinde psikolojik taviz kavramı 6701 sayılı Türkiye İnsan hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunda “iş yerinde yıldırma” olarak bir ayrımcılık türü olarak düzenlenmiştir.
SORU 2: Mobbing Kabul Edilen Eylemlerin Unsurları Nelerdir?
Yapılan eylemlerin iş yerinde taciz olarak adlandırılabilmesi için aşağıdaki unsurları içermelidir: • İş yerinde gerçekleşmelidir. • Üstler tarafından astlarına uygulanabileceği gibi, astları tarafından üstlerine de uygulanabilir ya da eşitler arasında da gerçekleşebilir. • Sistemli bir şekilde yapılmalıdır. • Süreklilik kazanmış bir sıklıkla tekrarlanmalıdır. • Kasıtlı yapılmalıdır. • Yıldırma, pasifize etme ve işten uzaklaştırma amacında olmalıdır. • Mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar ortaya çıkmalıdır. • Kişiye yönelik olumsuz tutum ve davranışlar gizli veya açık olabilir.
SORU 3: Mobbing Sayılan Örnek Eylemler Nelerdir?
Kişisel eşyalara zarar verilmesi • Dışlama ve İzolasyon, iş arkadaşlarıyla iletişim kurmasını engellemek • Dedikodu ve yanlış bilgi yayma • İş arkadaşlarının mağdura karşı kışkırtılması • Özel hayata müdahil olma • Kişiyle yaptığı iş konusunda özellikle meslektaşlarının arasında dalga geçilmesi, • Performansı hakkında ağır ithamlarda bulunmak • Provokasyon • Sözlü aşağılama • Kıdem düşürme • Personelin aşırı gözetlenmesi • Görev vermeyerek zorunlu olarak personeli işlevsiz kılma • Verilen görev sayısının kademeli olarak düşürülmesi • Gelen önerilerin kasıtlı olarak göz ardı edilmesi veya hor görülmesi • Liyakatsiz transferler • İşten çıkarma tehdidi • İdari işlem yapma tehdidi • Süreklileşen eleştiri ve suçlamalar • İşin yapılması için gereken bilgilerin kasten verilmemesi • Tekrarlanan disiplin soruşturmaları • Çalışanı, yeterli çabayı göstermemekle suçlamak, • Yaşından dolayı deneyimsizlikle itham etmek ve aşağılamak, • İşyeri imkânlarından faydalanılmasını engellenmek, • Aşırı iş yüklemek ve/veya makul olmayan sürelerde işin bitirilmesini talep etmek, • Çalışana görevi ile ilgili olmayan ya da başarısız olacağı işler vermek, • Sürekli hatalarını hatırlatmak, • Bulunması gerekli toplantılardan haberdar etmemek • Çalışanın telefon ya da e-postalarına cevap vermemek, , izole edecek fiziksel bir iş ortamı yaratmak, • Fiziksel şiddet uygulamak ya da uygulanacağına dair tehdit etmek, • Ruh sağlığı hakkında imalarda bulunmak
SORU 4: Mobbing ile Benzerlik Gösteren Diğer Kavramlar Nelerdir?
a) İşyerinde Çatışma: iki veya daha fazla kişi ya da grup arasındaki çeşitli sebeplerden doğan anlaşmazlıkları ifade etmekte, kişiliği hedef almamakta, esasen işin yapılış şekli üzerindeki fikir ayrılıklarına odaklanmaktadır.
b) İşyerinde Şiddet :genel olarak, işyeri şiddeti olarak tanımlanan başlıca davranışlar; cinayet, tecavüz, soygun, silahla yaralama, dayak, psikolojik taciz, dışlama, tehdit, sinir gösterileri, bağırma, isim takma vb. olarak sayılabilir.
c) İşyerinde Kabalık:çalışanlar arası davranışlarda ve iletişimde uyulması gereken birtakım görgü ve nezaket kuralları vardır. Bu kurallara aykırı şekilde davranan kişilerin durumu ise işyerinde kabalık olarak tanımlanır.
d) İşyerinde Cinsel Taciz:İşyerinde psikolojik tacizden farklı olarak işyerinde cinsel tacizin cinsiyet temelli olması ve tek bir defaya mahsus olarak sergilenmesi yeterlidir.
SORU 5: Mobbinge Karşı Başvuru Yolları Nelerdir?
Mobbinge maruz kalan kişi bu durumu öncelikle karşı taraf ile konuşarak ortak bir çözüm yoluna gidebilir. Eğer uzlaşma yönünde uyarılara rağmen sorun hala devam ediyorsa şu yollara başvurabilir:
a) Mağdurlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne dilekçe ile başvuru yapabilir. Bunun için edilekce.tbmm.gov.tr adresi üzerinden çıkan bilgiler doldurularak işlem yapabilir.
b) İşyerinde psikolojik taciz şikayet ve talepleri, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) üzerinden iletebilir. (https://www.cimer.gov.tr/)
c) ALO 170 Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu ve Türkiye İş Kurumu tarafından sunulan hizmetler ile ilgili bilgi edinme amaçlı telefon hattıdır. ALO 170 çağrılarına en geç 72 saat içerisinde dönüş yapılmaktadır.
d) Psikolojik tacizin eğer idarenin eylem veya işlemlerinden kaynaklandığı iddia ediliyorsa, herhangi bir ücret ödemeksizin Kamu Denetçiliği Kurumuna şikayet başvurusu yapabilir.
e) Mobbingin her şeyden önce bir insan hakkı ihlali olması sebebiyle, insan haklarının korunması, geliştirilmesi ve ayrımcılığın önlenmesi konusunda Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na başvuru yapabilir.
f) İş mahkemesine başvurarak İş sözleşmesi İş Kanunu m.24/II- b ve d kapsamında haklı nedenle fesih ile kıdem ve ihbar tazminatı haklarınızı kullanabilir.
Avukat Ezgi Engin