Kişilik bozuklukları, kişinin kendi kültürüne göre, beklenenden önemli ölçüde sapan, sıkıntıya veya işlevsellikte bozulmaya yol açan, süreklilik arz eden bir iç yaşantılar ve davranışlar örüntüsüdür. Ergenlik ve genç yetişkinlik döneminden itibaren başlayan kişilik bozuklukları, kişinin yaşam içindeki işlevselliğinde belirgin bozulmalara yol açar. Kişinin aile, sosyal, duygusal ve iş hayatında yoğun çatışmalar yaşamasına ve toplum içinde farklı davranışlar sergilemesine neden olmaktadır. Ayrıca birçok psikiyatrik bozukluğun oluşmasına da zemin hazırlamaktadır. Kişilik bozuklukları kendi aralarında A, B ve C kümesi olmak üzere 3 grubaayrılmaktadır.
A KÜMESİ
Paranoyak kişilik bozukluğu: Kişiler başkalarına karşı haklı çıkarılamayan yoğun güvensizlik hisseder ve onlara karşı şüphe duyar. Başkalarının sadakatini ve güvenirliğini sürekli sorgular. Kendilerini sömürdüğünden, aldattığından, kullanıldığından ya da zarar verdiğinden kuşkulanır.
Şizoid kişilik bozukluğu: Kişide sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve duyguların anlatımında kısıtlama söz konusudur. Yakın ilişkiden kaçınırlar ve bundan zevk almazlar.
Şizotipal kişilik bozukluğu:Davranışları etkileyen ve kültürel değerlerle uyumlu olmayan, acayip inanışları ya da büyüsel düşünceleri olan kişilerdir.Uygunsuz ya da kısıtlayıcı duygulanımları vardır. Telepati, altıncı his, büyü, nazar gibi birçok batıl inanca sahiptirler.Halüsinasyona yakın algı bozuklukları gösterirler. B KÜMESİ
Antisosyal kişilik bozukluğu:Yasalara ve toplumsal kurallara aykırı davranmaya meyilli olan dürtüselkişilerdir. Davranışlarından vicdan azabı duymazlar. Kişisel çıkarları önceliklidir ve başkalarını manipüle etme eğilimindedir. Yalan söyleme, saldırma ve başkalarına zarar verme davranışlarında bulunurlar. Alkol ve madde kullanımına yatkındırlar.
Borderline kişilik bozukluğu: Kişiler insanlar arası ilişkilerde, kimlik duygusunda ve duygulanımda tutarsızlıklar ile itkilerini kontrol etmekte zorluk çekerler. Boşluk hissi ve yoğun öfke nöbetleri yaşarlar. Terk edilme korkusu içinde yaşarlar. Stresle ilişkili, gelip geçici paranoid düşünce belirtileri gösterebilirler
Histrionik kişilik bozukluğu: Bu kişilerin hemen hemen her alanda aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı içinde olmaları en temel özelliğidir. Sürekli dramatik veya kışkırtıcı davranarak ilgiyi üzerlerine çekmek isterler. Diğer insanlardan kolayca etkilenebilirler ve eleştiriye veya onaylanmaya karşı hassastırlar.
Narsistik kişilik bozukluğu:Kişiler diğerlerinden daha önemli ve özel olduklarına inanırlar. Başarılarını ve yeteneklerini abartırlar.Kendi çıkarı için insanları kullanan ve her daim beğenilme arzusu içinde olan kişilerdir. C KÜMESİ
Çekingen kişilik bozukluğu: Kişiler toplumsal yetersizlik duygularının ve olumsuz eleştirilmeye aşırı duyarlılığın sürekli olduğu davranış örüntüsü içindedirler. Genellikle yetersizlik, aşağılık veya çekici olmama duyguları yaşarlar. Eleştirilme, beğenilmeme ya da dışlanma korkusuyla ilişki geliştirmekten ve yeni etkinliklere katılmaktan kaçınırlar.
Bağımlı kişilik bozukluğu:Kişiler duygusal ve bedensel ihtiyaçlarını karşılamak için diğer insanlara bağımlıdır. Temel özelliği, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde aşırı bir kendisine bakılma gereksinmesinin olmasıdır. Kendi başlarına bir işe girmek ve sürdürmek konusunda sıkıntı yaşarlar.
Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu: Kişi kendini ve çevresini aşırı derecede kontrol eder, mükemmeliyetçidir. Gündelik hayatta detaylara dikkat etme, yapılan etkinliğin asıl amacını unutacak kadar kural, ayrıntı, sıralama, organize etme ile ilgilenirler. Uzm. Klinik Psikolog Duygu Engin
www.psikologduyguengin.com
Paranoyak kişilik bozukluğu: Kişiler başkalarına karşı haklı çıkarılamayan yoğun güvensizlik hisseder ve onlara karşı şüphe duyar. Başkalarının sadakatini ve güvenirliğini sürekli sorgular. Kendilerini sömürdüğünden, aldattığından, kullanıldığından ya da zarar verdiğinden kuşkulanır.
Şizoid kişilik bozukluğu: Kişide sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve duyguların anlatımında kısıtlama söz konusudur. Yakın ilişkiden kaçınırlar ve bundan zevk almazlar.
Şizotipal kişilik bozukluğu:Davranışları etkileyen ve kültürel değerlerle uyumlu olmayan, acayip inanışları ya da büyüsel düşünceleri olan kişilerdir.Uygunsuz ya da kısıtlayıcı duygulanımları vardır. Telepati, altıncı his, büyü, nazar gibi birçok batıl inanca sahiptirler.Halüsinasyona yakın algı bozuklukları gösterirler. B KÜMESİ
Antisosyal kişilik bozukluğu:Yasalara ve toplumsal kurallara aykırı davranmaya meyilli olan dürtüselkişilerdir. Davranışlarından vicdan azabı duymazlar. Kişisel çıkarları önceliklidir ve başkalarını manipüle etme eğilimindedir. Yalan söyleme, saldırma ve başkalarına zarar verme davranışlarında bulunurlar. Alkol ve madde kullanımına yatkındırlar.
Borderline kişilik bozukluğu: Kişiler insanlar arası ilişkilerde, kimlik duygusunda ve duygulanımda tutarsızlıklar ile itkilerini kontrol etmekte zorluk çekerler. Boşluk hissi ve yoğun öfke nöbetleri yaşarlar. Terk edilme korkusu içinde yaşarlar. Stresle ilişkili, gelip geçici paranoid düşünce belirtileri gösterebilirler
Histrionik kişilik bozukluğu: Bu kişilerin hemen hemen her alanda aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı içinde olmaları en temel özelliğidir. Sürekli dramatik veya kışkırtıcı davranarak ilgiyi üzerlerine çekmek isterler. Diğer insanlardan kolayca etkilenebilirler ve eleştiriye veya onaylanmaya karşı hassastırlar.
Narsistik kişilik bozukluğu:Kişiler diğerlerinden daha önemli ve özel olduklarına inanırlar. Başarılarını ve yeteneklerini abartırlar.Kendi çıkarı için insanları kullanan ve her daim beğenilme arzusu içinde olan kişilerdir. C KÜMESİ
Çekingen kişilik bozukluğu: Kişiler toplumsal yetersizlik duygularının ve olumsuz eleştirilmeye aşırı duyarlılığın sürekli olduğu davranış örüntüsü içindedirler. Genellikle yetersizlik, aşağılık veya çekici olmama duyguları yaşarlar. Eleştirilme, beğenilmeme ya da dışlanma korkusuyla ilişki geliştirmekten ve yeni etkinliklere katılmaktan kaçınırlar.
Bağımlı kişilik bozukluğu:Kişiler duygusal ve bedensel ihtiyaçlarını karşılamak için diğer insanlara bağımlıdır. Temel özelliği, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde aşırı bir kendisine bakılma gereksinmesinin olmasıdır. Kendi başlarına bir işe girmek ve sürdürmek konusunda sıkıntı yaşarlar.
Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu: Kişi kendini ve çevresini aşırı derecede kontrol eder, mükemmeliyetçidir. Gündelik hayatta detaylara dikkat etme, yapılan etkinliğin asıl amacını unutacak kadar kural, ayrıntı, sıralama, organize etme ile ilgilenirler. Uzm. Klinik Psikolog Duygu Engin
www.psikologduyguengin.com
