Pandora'nın Kutusu

“Açtırma Kutuyu Söyletme Kötüyü” ya da “Pandora’nın Kutusu Açıldı” sözlerini siyasi arenada sık duymaya başladık. Birileri internet üzerinden videolar yayınlıyor ve bugüne kadar gizli kalmış olaylar ortaya çıkıyor. Önce, açtırma kutuyu söyletme kötüyü sözünün TDK’daki anlamına bir göz atalım. Karşısındaki insanın duymaktan hoşlanmadığı şeyler söylediğinizde, o insan da sizin duymak istemeyeceğiniz şeyler söyleyebilir. Bu durumda kişi kendi hakkında kötü sözler duymak istemiyorsa, bu durumda karşısındaki insan için de kötü sözler söylememelidir. Yani bir kişinin aklından karşısındaki insan hakkında kötü konuşmak geçmediği halde, karşısındaki insandan kötü sözler işitiyorsa, bu durumda o da kötü sözlere başvurabilir.

Pandora ve kutunun hikayesi

Zeus, sadece erkeklerin yaşadığı dünyada onların huzurunu kaçırmak ister. Bu arzusunun üzerine bir de insanlığın koruyucusu Prometheus, Zeus’un ateşini çalarak insanlara verir. Haliyle çılgına dönen Zeus, ateşini alan Prometheus’u ve insanları cezalandırmak ister. Oğlu Hephaistos demirciler tanrısıdır. Ondan tanrıça kadar güzel bir kadın yapmasını ister. Hephaistos, toprak ve sudan bir kadın yaratır. Tanrıçalar bu güzel kadına tatlı dil, çekicilik verir. Çiçekler ve takılarla donatılan kadına tanrıların habercisi olan Hermes bazı kötülükler verir. Kadının köpek yüreği, tilki huyu vardır. Kadın güzeldir ancak artık dili yalanla, kalbi sadakatsizlik ve itaatsizlikle doludur. Zeus ise, kadına “tanrıların hediyesi” anlamındaki Pandora adını vermiştir. Bu kadın aynı zamanda dünyaya gönderilen ilk kadın olacaktır. Zeus, Pandora’ya bir de kutu verir ve kutuyu kesinlikle açmamasını tembihler. Prometheus’tan intikamını almak için kardeşi Epimetheus’u kullanmak ister. Epimetheus’a hediye olarak Pandora’yı gönderen Zeus, artık intikamını alabilecektir. Pandora, Epimetheus vasıtasıyla insanların arasına karışmıştır. Prometheus, kardeşini, Zeus başta olmak üzere tanrılardan gelen hediyeleri almaması konusunda defalarca uyarır. Epimetheus ise, uyarılara kulak asmadığı gibi bir de Pandora’ya âşık olur. Bu aşk evlilikle sonuçlanır.

Efsanenin ana teması olan kutuyla ilgili farklı rivayetler de vardır. Bazı kaynaklarda Zeus’un kutuyu Pandora ile gönderdiği belirtilir. Ancak diğer rivayetlere göre Zeus, bu evliliği intikam için fırsat olarak kullanır ve kutuyu Epimetheus’a Pandora’yla evlendikten sonra düğün hediyesi olarak gönderir. Bazı kaynaklarda da kutuyu Hermes’in evliliğinden sonra Pandora’nın evine bıraktığı yönünde bilgiler de vardır. Zeus, kutunun açılmaması için Pandora’yı uyarır. Çünkü kutuda bütün kötülükler vardır. Ancak Pandora’nın kutuyu merak etmesini sağlar. Zeus’un uyarıları gizeme karşı daha da merak uyandırır. Belki de Zeus’un amacı budur, merak ettirip kutuyu açtırmak ve kötülükleri insanlara bırakmak.

Pandora, kutudaki gizeme duyduğu merakına yenik düşer ve kutuyu açar. Kutunun kapağını açar açmaz etrafa ve dünyaya bütün kötülükler yayılır. Ölüm, öfke, hastalıklar, salgınlar, açlık, kıskançlık, haset ve insanın yaradılışından gelen bütün kötü huylar… Huzurlu bir hayat yaşayan erkekler kutunun açılması ile acı, hüzün ve keder yaşamaya başlar. Bütün kötülükler dünyaya yayılmıştır. Kutudan kanatlı varlıklar uçup gider ve gece gündüz insanlara zarar verirler.

Bu durumu fark eden Pandora, pişman olarak kutunun kapağını hemen kapatmak ister. Zeus’un da isteğiyle zorla da olsa kutunun kapağını kapatır ve içinde bir tek şey kalır. Kutuya kötülüklere karşı konulan “umut”, Pandora kapağı kapattığı için dışarı çıkamaz. Pandora’nın kutusunda veya kötülük kabında insanlara mutluluk veren tek şey kalmıştır, o da umut… Zeus, insanların sürekli eziyet çekmesini, aynı zamanda hayattan vazgeçmemelerini istemiş olmalı. Bunun için kutuda umudu bıraktı. “Umutsuz yaşanmaz” deyimi belki de bu şekilde anlam buluyordur.

Bugün "Pandora'nın kutusunu açmak" deyimi geri dönüşü olmayan bir şekilde kötülüklere yol açmak olarak kullanılıyor. Hesiodos tarafından aktarılan bu efsane Nietzsche tarafından da başka bir biçimde yorumlanmıştır. Nietzsche’ye göre, umudun kutunun içinde kalmasının insanlığın eziyetini daha da arttırmak için Zeus tarafından planlandığını ve Pandora ile kutuyu kapattıranın Zeus olduğudur. Zeus, öteki kötülüklerden de fazlasıyla eziyet çeken insanın yaşamı kestirip atmamasını, hep yeni eziyetler çekmeye devam etmesini istemiştir. Bunun için insanlara umudu verdi. Aslında kötülüklerin en kötüsüdür umut, çünkü insanın çektiği eziyeti uzatır.