Ufuk Cankaya yazdı... Ayaz Ata

Yine yeni bir yıl geldi. Yeni umutlarımızı yarınlara taşıyoruz bir yıl dönümünde daha. Dünya dönüyor ve zamanın çarkları işliyor. O çarklar arasında sıkışıp kalan hayatımızın umutları da geçip giden ömrümüzle birlikte bir bir tükenip gidiyor. Belli günlere bir takım anlamlar yükleyerek yaklaşan hayatımızın son anını kabullenmeye çalışıyoruz. Hayata tutunmak en büyük amacımız, umutlar en büyük yardımcımız. İşte o umut yenilemesi yaptığımız özel günlerden birisi de yıl dönümleri. Atalarımız en eski zamanlardan bu güne kadar yıl dönümleri hep kutlamış. Nasıl mı?
Türkler Orta Asya’da İslam dinini kabul etmeden önce tek tanrılı inanca sahiplerdi ve güneş onlar için çok önemliydi. 22 Aralık’ta gecelerin kısalıp gündüzlerin uzamaya başlamasından dolayı , “Güneş geceyi yendi” diyerek Nardugan bayramını kutlarlardı. Nar= Güneş Dugan, Tugan=Doğan anlamında yani Doğan Güneş olarak kutlamalar yaparlardı.
Günümüzde tüm dünyada yılbaşının en önemli figürü Noel Babadır. İlginçtir ki senenin yıl dönümünü Nardugan Bayramı olarak kutlayan Türkler’de de AYAZ ATA diye adlandırılan bir figür vardır. Türk mitolojisini araştıran uzmanlar, Ayaz Ata ismiyle anılan şahsiyetin Türkler’in Noel Babası olduğunu dile getiriyorlar.
Orta Asya Türkleri’nin yılbaşı olarak Nardugan Bayramı’nı kutladığını dile getiren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nden Prof. Dr. Nurullah Çetin; “Noel Bayramı, Hz. İsa’nın doğuşu adına kutlanıyor. Ancak Noel Bayramı’nın kahramanı Noel Baba diye bir kişi gerçekte yoktur. Hakkında söylenenler tamamen uydurma ve efsaneden ibarettir. Hristiyanlar’ın Noel Babası’na karşı Türk’ün Ayaz Ata’sı vardır. Eski Türkler’de“Soğuk Hanı” olarak bilinen Ayaz Ata’mız, efsaneye göre kışın soğuk havalarda ortaya çıkan ve aç, fakir, kimsesiz garibanlara yardım eden bir evliyadır. Ayaz kelimesi tüm Türk coğrafyasında yakıcı soğuk anlamına gelir. Ay Tanrısı’nın, soğuk havaya karşı Türkleri koruması için Ayaz Han’ı gönderdiğine inanılır. Ayaz Ata, Türkler’in gerçek Noel Babası’dır. Etimoloji ve kültürel olarak Türk kültüründe bir kişilik olduğu kesindir” diyerek konuyu özetliyor.
Yani yıl döngüsü kutlamaları ile günümüz yılbaşı kutlamaları arasında neredeyse büyük bir benzerlik söz konusu. Daha önceleri yazdığım gibi, günümüzde yılbaşı ağacı olarak süslediğimiz ağaç da biz Türkler’den tüm dünyaya yayılmış durumda. Akçam ağacı yani yeryüzünün tam ortasında bulunan hayat ağacı altında toplanıp, ağacı süsleyip, güzel giysiler giyip ve şarkılar söyleyerek yaklaşık 10 gün boyunca kutlamalar yapmak Nardugan Bayramının en önemli ritüeli. Bu durum zamanla Hristiyanlar tarafından da benimsenir ve onlar da kutlamalara başlarlar. Yalnız Akçam ağacı yalnızca Orta Asya’da olduğu için çam ağacı süslerler ve sonradan Nardugan bayramının ismi değişerek Noel bayramı haline gelir. Tabi İsa’nın doğumunu kutlarlar onlar ama ne hikmetse biz Türkler geleneklerimizden uzaklaşırız ve hatta bu güzel ve anlamlı Nardugan Bayramımızı adeta yok ederiz.
Bu kadar özet ve kısıtlı bilgiden sonra umarım araştıran, sorgulayan bir yapıya bürünürüz de yine o güzel bayramımızı Noel Baba olarak değil, AYAZATA olarak kutlarız.
2019 yılının tüm dünyaya barış, ülkemize huzur, güvenlik, halkımıza sağlık ve afiyet getirmesi temennisi ile bilgi dolu geçmesini dilerim.