Akhenaton dini

Antik Mısır’ın 18. Hanedanının son krallarından Amenhotep M.Ö. 1353 – 1336 yılları arasında 17 yıl tahtta kalan ve dünyanın bilinen ilk tek tanrılı dinini kuran kişidir. Tahta çıktıktan sonra adını Akhenaton, yani “Aton’un uşağı” olarak değiştiren kral, bu yeni dini çok tanrılı inançların baskısından kurtarabilmek için, o zamanın başkenti Teb’den ayrılarak yeni bir başkent olarak Akenaton şehrini kurdurdu ve bu şehre tek bir tanrı yani Aton için bir mabet yaptırdı.
Aton dini ilk bakışta yine bir putperest din olarak gözükse de aslında birçok inancın temelini oluşturmaktadır. Tanrı, uludur, birdir, tektir. Ondan başkası yoktur. Bir tanedir, O’dur her varlığı yaratan. Bir ruhtur Tanrı, görünmeyen bir ruh. Ta başlangıçta vardı Tanrı. Tek varlıktı o. Hiçbir şey yokken o vardı. Her şeyi o yarattı. Ezelden beri gelen varlığı, ebediyete kadar sürecek. Gizlidir Tanrı, kimse görmemiştir onu. İnsanlara ve yarattıklarına sır kalır her zaman.
Bu dizeler Aton’a ithaf edilmiş bir şiirdir. Ancak sözlerine baktığınızda birçok tek tanrılı din de bu sözlerin kullanıldığını rahatlıkla görebilirsiniz. Örneğin, “Allah’ü Ekber” gibi. Diğer bir benzerlik ise şahadet şekillerinde karşımıza çıkıyor. Şimdi Müslümanlıkta ne deniyor? “Şehadet ederim ki, Allahtan başka ilah yoktur ve Hz. Muhammed de onun kulu ve elçisidir.” Peki Aton dininde? “Aton’dan başka Tanrı yoktur, Akhenaton onun elçisidir ve ışığını bize ulaştırır.” Aton’un bugünün tek tanrılı inançlarındaki tanrıya benzeyen bir başka özelliği ise o güne kadar hep bir tanrı tasviri olan çok tanrılı sistemdekinin aksine herhangi bir tanrı tasvirinin olmamasıdır. O tasvir edilemez. Sadece diske benzer güneş şeklinde bir sembolü mevcuttur.
Aton’u günümüz tek tanrılı dinlerinin tanrılarından ayıran bazı özelliklerde mevcuttur. Örneğin Aton inananlarını asla cezalandırmakla, cehennem gibi tasvirlerle tehdit etmez. Ayrıca Aton dininde eril ve dişil yani kadın ve erkek tüm haklarda eşittir ve Aton karşısında eşit yargıya sahiptir. Dinin bazı kuralları vardır ve bu kurallar günümüz dinlerinin kural düzeninin kaidesini oluşturmaktadır.
Yaradılışa inanmak, ruhlara ve ölümden sonrasına inanmak, ölenin ardından yas tutmak, ibadet öncesi temizlik, cinsel ilişkiden sonra temizlik, secde etmek, kurban kesmek, sünnet, putlardan vazgeçilmesi ve sadece Aton’a inanılıp ona tapılması gibi birçok kuralı olan Aton dini bugün ki inançlara çok benzemektedir.
Aton dininde ayrıca tanrı ile herhangi bir aracı yoktur. Herkes özellikle sabah saatlerinde topluca ibadet eder. Bu toplu ibadetin dışında her isteyen istediği zaman Aton’a ibadet eder ya da yakarışta bulunabilir. Ayrıca Museviliğin 10 emrinden 9 tanesi Aton adına yapılan tapınakların duvarlarında görülmektedir. Bir tek “şabat gününe inanmak” hariç diğer emirler tapınak duvarlarında mevcuttur.
Bunun gibi henüz gün yüzüne çıkmamış ya da çözülememiş birçok ayrıntı daha ortaya çıkacaktır. Burada en önemli problem Akhenaton’dan sonra gelen firavunların, Akhenaton’a ait birçok kaydı yok etmiş olmasıdır. Ancak mabetlerin bir kısmı halen ayakta ve Aton dinini yaşatmaktadır. Aten veya Aton veya Zentuk IV. Amenhotep veya sonradan aldığı adla Akhenaton tarafından ortaya çıkarılan bir Mısır tanrısıdır. Tıpkı günümüzde büyük kitlelere ulaşmış olan İbrahimi dinlerde olduğu gibi tek tanrı olarak kabul edilmiştir. Bu tanrının somut bir betimlemesi yoktu. Duvarlarla çevrili, üstü açık bir tapınakta tapınılırdı. Aton her ışının ucunda bir el olan bir güneş olarak çizilirdi. (Alıntı)