Cumhuriyet…

Bundan 97 yıl önce 28 Ekim 1923 tarihinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk, “Efendiler!.. Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz'' dediğinde bazı çevrelerin neler düşündüğünü hep merak etmişimdir. 1 Kasım 1922'de saltanatlık kaldırıldı. Saltanatın kaldırılmasıyla beraber Osmanlı İmparatorluğu resmen sona ermiş oldu. Bundan bir yıl sonra 29 Ekim 1923’te cumhuriyet ilan edildi. O dönemde saltanatın devam etmesinden yana olanların çok rahatsız olduğu kesin. Bu rahatsızlığın uzantıları günümüze kadar gelmiştir. M.K. Atatürk Türk halkına en yakışan yönetim şeklinin cumhuriyet olduğunu biliyordu.
Cumhuriyetin ilanıyla birlikte büyük bir kalkınma ve eğitim seferberliği başlatıldı. Millet yorgundu, yoksuldu harap ve bitap düşmüştü. Ama kalkınma hamlesiyle ülke kısa sürede toparlanmaya başladı. Bu uzun süreçte cumhuriyete saldırılar olsa da, sağlam temeller üzerine kurulan cumhuriyet ne yıkıldı ne de sendeledi. Günümüzde hala cumhuriyet rejimine karşı olanlar, rejiminin verdiği ifade özgürlüğünü kullanarak saldırılarına devam ediyorlar. Hatırlanacağı gibi bir kadın milletvekili, "600 yıllık İmparatorluğun 90 yıllık reklam arası sona erdi" paylaşımında bile bulunmuştu. Ne oldu, kendisi tarih oldu ama cumhuriyet hala ayakta.
***
Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu adında bir kurum var. Birçok kişinin bu kurumdan haberi olduğunu sanmıyorum. Bu kurum17 Ağustos 1983 tarihinde Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altında, tüzel kişiliğe sahip, Atatürk ve Cumhuriyet devri üzerine bilimsel araştırma ve incelemelerde bulunma, bu alanda çalışan kişi ve kuruluşlara destek olmak üzere Anayasa’nın 134. maddesine istinaden 2876 sayılı kanun ile kurulmuştur. İnternet sayfasında, ‘cumhuriyet yönetimi ve anlamı’ başlıklı çok dikkatimi çekti. Cumhuriyet ilan edildikten sonraki yıllarda Atatürk’ün bazı açıklamalarına yer verilmiş. Şimdi o yazılardan kısa kısa bölümler aktarmak istiyorum.
***
1923 (Atatürk’ün S.D. III, s.71) “Cumhuriyet, imkân demektir. Cumhuriyet, yalnızca adıyla bile birey özgürlüğünü aşılayan sihirli bir aşıdır. Görülecektir ki, cumhuriyet imkânları olan her memleket, özgürlük davasında er geç başarılı olacaktır. Cumhuriyet, kendisine bağlı olanları en ileri aşamalara götüren imkânları verir. Bağımsızlık ve özgürlüğüne sahip olan milletler, ilerleme yolunda imkânlara sahip demektirler. O halde cumhuriyet, her alanda ilerlemenin de en belirgin teminatıdır. Cumhuriyeti bu anlamıyla ve bu kapsamıyla anlamak gerekir.”
***
“Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir. Biz cumhuriyeti kurduk; o, on yaşını doldururken demokrasinin bütün gereklerini sırası geldikçe uygulamaya koymalıdır. Çağdaş bir cumhuriyet kurmak demek, milletin insanca yaşamasını bilmesi, insanca yaşamanın neye bağlı olduğunu öğrenmesi demektir.” (1933)
“Cumhuriyet, düşünce serbestliği taraftarıdır. Samimî ve haklı olmak şartı ile her fikre hürmet ederiz. Her görüş bizce saygıya değerdir. Yalnız, karşı çıkanlarımızın insaflı olması gerekir.” (1930)
***
“Cumhuriyet, ahlaksal erdeme dayanan bir yönetimdir. Cumhuriyet erdemdir. Sultanlık, korku ve tehdide dayanan bir yönetimdir. Cumhuriyet yönetimi, erdemli ve namuslu insanlar yetiştirir. Sultanlık korkuya, tehdide dayandığı için korkak, alçak, sefil, rezil insanlar yetiştirir. Aradaki fark bunlardan ibarettir. 1925 (Atatürk’ün S.D.U, s.231) “Türk milleti ve cumhuriyet yönetimi Türk milletinin karakterine ve âdetlerine en uygun olan yönetim, cumhuriyet yönetimidir.”
***
1924 (Atatürk’ün SD.II, s.165-166) “Cumhuriyet, Türk milletinin refah ve yükselmesi yolunda yüzyılların görmediği başarılara erişti. Milletin eğilimlerini ve gereksinimlerini bularak ve öğrenerek onun refah ve gelişme gereklerini gerçekleştirmekte cumhuriyetin az zamanda elde ettiği sonuçlar, cumhuriyet yönetiminin milletimize hazırladığı geleceğin daha ne kadar parlak olduğunu tahmin ettirmeye yeterlidir. Asla şüphe yoktur ki, cumhuriyetin gelecek evlâtları, bizden daha çok refaha erişmiş ve mutlu olacaklardır. “1933 (Atatürk’ün S.D.I, s.359)Bugünkü hükümetimiz, devlet örgütümüz doğrudan doğruya milletin kendi kendine, kendiliğinden yaptığı bir devlet örgütü ve hükümettir ki, onun ismi cumhuriyettir. Artık hükümet ile millet arasında geçmişteki ayrılık kalmamıştır. Hükümet millettir ve millet hükümettir. Artık hükümet ve hükümet mensupları, kendilerinin milletten ayrı olmadıklarını ve milletin efendi olduğunu tamamen anlamışlardır.”
Cumhuriyet Bayramınız kutlu olsun.