Devrimin karanlık yüzü: Baca temizleyici çocuklar

Merhaba sevgili okurlar, nasılsınız? Bugün sizinle çocuk işçiliğinin karanlık tarihine bir göz atalım istiyorum. Sanayi devrimi sonrası, büyük şehirlerde devasa yangınlara sebep olan bacaların temizliği kritik önemde idi. İngiltere’de Viktorya döneminde bu bacaların temizliği süpürge ya da fırçaya alternatif olarak -inanması zor olsa da- küçük çocuklar ile yapılıyordu! İşte yürekleri dağlayan baca temizleyici çocukların hikâyesi.
Sanayi devriminin mağdur çocukları
Öncelikle, günümüzde kulağa korkunç gelen bu uygulamanın tarihsel arka planına bir bakalım. Sanayi Devrimi’nin başlamasıyla birlikte kömür, evsel ısıtma için ana yakıt haline gelmişti. Aşırı kalabalık şehirlerde yoğun bir sis oluşuyor ve sık sık baca yangınları çıkıyordu. Dolayısıyla evlerden başlayıp tüm bir şehri küle dönüştüren yangınların (bkz: Büyük Londra Yangını) tekrar etmemesi için baca temizleyicisinin işi oldukça önemliydi.
Bir baca tıkandığında kolayca tutuşabiliyor, bunu önlemek için bacanın içinde biriken kurumların düzenli olarak hassas bir şekilde kazınması gerekiyordu. İnsanların bacalarını temiz tutmak için süpürgeleri vardı, bu yeterli olmadığı zaman uzun saplı fırçalar kullanılıyordu. Fakat bu fırçalar da çoğu zaman yeterli olmuyor, bacaya sıkışabiliyordu.
İngiltere’de 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyıl başlarında bacaları temizlemek için bulunan -sözde- en iyi çözümlerden biri de küçük çocukları bacaya tırmandırmak olmuştu! O dönemde çocukların toplum tarafından küçük görüldüğü ve yoğun bir baskı altında yaşadığını da göz önünde bulunduralım.
Çocuk fiziken de ne kadar küçükse o kadar iyi idi, çünkü bazı bacalar oldukça dardı. Dört ve beş yaşındaki erkek çocuklar bacaları temizlemek için resmen satılıyordu. Kurum birikintilerini temizlemek için bacalara tırmanmaya alışkın olan bu çocuklar genellikle yetimhanelerden ve sokaklardan toplanan yoksul çocuklardı. Baca temizleme ustası onlara ticareti öğretirken, onların iaşesinden sorumluydu.
İş için ideal yaş 6 dense de birçok minik çocuk 4 yaşında usta baca temizlikçilerine satılıp, bütün hayatlarını baca temizleyerek geçirmek zorunda kalmışlar. Bu minicik köle-işçi yavrular, sırtlarını, dirseklerini ve dizlerini kullanarak baca boyunca tırmanıp ellerindeki tel fırçalarla bacadaki tıkanıklıkları açıyormuş.
Zalim sahipleri ise bazen bu yavruların tembellik etmemesi için ve daha hızlı tırmanması için altlarından ateş bile yakıyor hatta çocuklar bacalara daha rahat girsin istedikleri için, çocuklar fazla büyümesin diye bu çocukları özellikle gerekenden az besliyor, dolayısıyla ufak ve çelimsiz kalmalarını sağlıyorlarmış.
Baca temizleyici çocuklar için çalışma koşulları haliyle sert ve acımasızdı. Koruyucu giysiler ve solunum cihazları olmadan çok tehlikeli ve pis bir işle uğraşıyorlardı. Çoğu; bükülmüş omurgalar ve diz kapakları, deforme olmuş ayak bilekleri, göz iltihapları ve solunum yolu hastalıkları gibi işle ilgili rahatsızlıklardan muzdaripti. Bacalardan düşerek ya da kurum solumaktan kaynaklanan korkunç hastalıklardan hayatını kaybedenlere bile rastlanıyordu.
Kayıtlara geçen ilk meslek bağlantılı kanser vakaları da bu yavrucaklarda görülmüş.
Sivil mücadele ile sona erdi
1842’de İngiliz Parlamentosu, temizleyicilerin bacalara çıkmak için çocukları çalıştırmasını yasaklayan bir kararname yayınladı. Ancak bu durum, onların bu korkunç iş için çocukları kullanmalarını engellemedi. Bazıları, dört veya beş yaşlarındaki kendi çocuklarını bacalara çıkarmaya devam etti.
Yıllarca süren kampanyaların ardından, nihayet 1864’te, Lordlar Kamarası tarafından onaylanan ve çocukların bacalara tırmanmak için kullanılmasını yasaklayan bir Parlamento Yasası çıktı. Lord Shaftsbury’nin Baca Temizleme ve Düzenleme Yasası olarak bilinen yasa, suçlular için 10 sterlinlik bir ceza belirledi. Yasa polisten, halktan ve mahkemelerden geniş bir destek aldı ve sonunda bu zavallı işçi çocukların çalışma dönemi sona erdi.
Sevgiyle kalın...
Mukaddes GEZER