Dijital suflör, prompter

Bundan uzun yıllar önce devlet büyükleri televizyon ekranlarına çıkar ve akıcı bir şekilde vatandaşlara seslenirlerdi. O kadar akıcı bilgi dolu ve akıllarda tutulması zor rakamları sıralarlardı ki izleyiciler onların zekaları karşısında şaşırıp kalırdı. Kimi ezberlerinin çok kuvvetli olduğunu, kimileri yayınların canlı olmadığını söylerdi. O ulusa sesleniş konuşmalarının hepsi gerçekten de canlı yayınlanıyordu. Köy kahvehanesindeki köylü dayım çayını yudumlarken oy verdiği parti liderinin ne kadar zeki olduğundan hiç şüphe duymayıp, kopya çektiğini bilmeden keyifle onu izliyordu. Yıllar sonra liderlerin o uzun ve akıcı konuşmaları tam kameranın önüne konulan prompter denilen alet yardımıyla yaptığı ortaya çıktı. Liderlerin karizması bozuldu mu? Tabi ki de bozulmadı. Türkiye’de prompter ilk Turgut Özal’ın 80’li yıllarda ulusa sesleniş konuşmalarında kullanılmıştır. Hatta Özal’ın konuşma yaptığı sırada yanına ve arkasına hiç kimsenin yaklaştırılmadığı söylenir.
Bu yazı başlığını neden ‘dijital suflör prompter’ olarak attığıma gelince. Öncelikle suflör kelimesinin ne anlama geldiğini birçok kişi biliyordur. Yine de bir hatırlayalım. Tiyatroda, kuliste durarak, oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip, hatırlatan, sözlerini unutan oyuncuya sözleri söyleyen yardımcıya verilen addır. Tiyatro dışında ayrıca sinema ve TV dizilerinde oyunculara kamera arkasından diyalogları söyleyen kişidir. Eskiden sinema filmleri sessiz çekildiği için ve sonradan stüdyoda seslendirildiği için suflör ile çekilirdi. Bugün genel olarak sinema filmleri sesli çekildiğinden suflör kullanılmamaktadır. Günümüzde bazı TV dizileri hala suflör vasıtası ile çekilmektedir. Yani bu bir seslendirme, hatırlatma sistemidir.
Prompter ise kamera önüne yerleştirilerek, çekimi yapılan kimseye yazılı veya görüntülü hatırlatmalar yapan elektronik suflördür. Aslen "ortaya çıkarmak, cesaretlendirmek" anlamlarında kullanılan İngilizce "prompt" sözcüğü, 15. yüzyıldan itibaren sufle yapmak anlamında da kullanılmaya başlanmıştır. Tipik bir prompter, kamera altına yerleştirilmiş bir monitör ile kamera ve monitör arasına yerleştirilmiş ışın ayırıcı bir cam ekrandan oluşur. Monitörden gelen metin veya resimler kamera önündeki cam vasıtasıyla çekimi yapılan kişiye yansıtılır. Çekimi yapılan kimse bu notları yansıtıcı camdan okurken gözleri kameranın lensine yöneldiği için, izleyicilerde, konuşmanın ezberden yapıldığı illüzyonu oluşur. Kısacası bu alet, kullanıcının daha akıcı, tutarlı, anlaşılır konuşmalar yapmasına, böylece mesajın dinleyiciye temiz, net ve tam şekilde gitmesine yarar.
Günümüzde, dijital suflör prompter dünyanın her yerinde, parti liderleri, başbakanlar, cumhurbaşkanları, başkanlar, üst düzey bürokratlar, muhabirler, haber spikerleri tarafından kullanılıyor. Arada dijital suflör prompter azizliğine uğrayan olmuyor değil. Adı üzerinde dijital. Düşünsenize seçim atmosferine girmiş bir lidersiniz ve her gün birkaç miting düzenliyorsunuz. Her yerde yaptığınız konuşma hemen hemen aynı olacaktır. Şehir isimlerini değiştirip aynı metni kullanırsınız. Ya son dakikada önemli bir gelişme olmuşsa ve bunu da konuşmanızı düzenleyenler metne eklemiş ve tam o konu geldiğinde prompter takılıyor metin akışı duruyor. İşte tam o anda durumu toparlayamıyorsanız vay halinize.
Teknoloji çağındayız. Artık prompter o kadar geliştirildi ki, eski yıllarda olduğu sadece bir kameranın önüne konulmuyor. Uzak yerden çok da fark edilmeyecek şekilde sağ ve sol tarafa konuluyor. Sadece ince bir çubuk üzerinde küçücük bir ekran haline geldi. Artık liderlerin performansları canlı yayınlarda gazetecilerin sorularını cevaplamayla ölçülmeli. Ama eskiden olduğu gibi canlı yayınlarda liderlerin katıldığı gazeteci ve vatandaşların sorularını cevaplarken ve projelerini anlatırken göremiyoruz. Artık birçok siyasi lider camdan cama konuşuyor. Kendi suflörünüzün aklınız, bilginiz ve ruhunuz olması dileğiyle.