Sınırlarımız nereye kadar?

Merhaba Sevgili Okur,
Çocuklarımızla daha yoğun zaman geçireceğimiz bu yaz günlerinde sınırlar koymak üzerine bir yazı hazırlamak istedim. Hepimizin eminim en çok zorlandığı kısımlardan birisi çocuklarımıza sınır koymak ya da biz sınır koysak bile ebeveynlerden birinin buna uymaması ya da bir aile büyüğünün bu sınırları bozması olabilir. Tüm bu etmenleri göz önünde bulundurarak “sınır koymak neden önemlidir?”, “nasıl sınır koymalıyız?” Konularına kısaca değineceğim.
Sınır koymak neden önemlidir?
Elinizde bir harita olmadan çıktığınız bir gezi düşünün. Hiçbir işaret, uyaran ya da sizi yönlendirecek bir ipucu yok. Bilmediğiniz bir alanda geziyorsunuz belki güvenli belki de değil. Bunu yaşarken sıkıntılar çekecek, bocalamalar yaşayacaksınız. Ya da elinizde bir harita var; gideceğiniz yönü önceden tayin edebiliyor, nereye ulaşacağınızı görebiliyor ve yolunuzu çiziyorsunuz. Güvenli ve kendinizden emin yol alıyorsunuz. İşte sınır koymak aynı bu örnekte olduğu gibi çocuklara hangi davranışın riskli olduğunu, hangisinin güvenli olduğunu ve davranışı gerçekleştirdiğinde karşısına hangi sonucun çıkacağını öğrettiği için önemlidir. Güven verir.
Peki, biz bu sınırları nasıl koyacağız?
Bu konu benimde sizler gibi çok sıkıntı yaşadığım ve nasıl yapmam gerektiğini yıllar önce bilmediğim bir alandı. Uzun çalışma saatleri sonunda akşam yavrusuna kavuşmuş birçok ebeveyn maalesef hissettiği özlem duygusu ve çocuğuna yetemiyorum duygusuyla savaşırken fazla hoşgörülü olup sınır koymada sıkıntı yaşıyor. Ya da bazılarımız “fazla hoşgörü çocuğu şımartır” düşüncesi ile aşırı derecede katı kurallar içerisinde sallanıp çocuğu ceza ve zorlayıcı baskılar altında tutabiliyoruz. Bu noktada yapmamız gereken öncelikle sınır koyacağımız noktaları belirlemek, bu sınıra gerçekten ihtiyacımızın olup olmadığını tartmak ve çocuğun doğasına uygun olup olmadığına karar vermek olacaktır.
Tutarlı, kısa ve net sınırlar her zaman işe yarayacaktır.
Belirlediğimiz sınırı açık ve anlaşılır ifade ettikten sonra bu sınırları davranışlarımızla da desteklememiz gerekir. Çocuklar, sınırları ihlal ettiğinde sonuçları için çocuğu tehdit etmek yerine sonuçlarını haber vermek gerekir. Mesela sürekli elinde sopa ya da çubuk eşyalara vuran bir çocuğumuz var. Anneannesi ya da babaannesi ile birlikte yaz dönemini geçiriyor diyelim. Bu nokta da sevgili aile büyüğümüz ya da çocuğun yanında kim var ise “ vurmaya devam edersen babana söylerim yerine “ vurmaya devam edersen elindekini almak zorundayım “ diyerek sonucu çocuğa iletirse çocuk mesajı alacaktır ve belki zorlama bir süreç yaşansa bile diğer seferlerde yapmaması gerektiğini öğrenecektir. O sınırı belirlemiş olacağız.
Sınır koyarken en çok kullandığım ve çocuk psikoloğu uzmanlarının önerdiği bir başka seçenek ise “alternatif sunmak”. Çocuğa seçenek sunarak yaptığı bir davranışla neyi tercih ettiğini neyi etmediğini kısa ve anlaşılır ifade edip çocuğun sınırlar dahilinde olmasını sağlamak. Yine bu kısma en güzel örnek tüm ailelerin yakındığı tablet kullanma süreleri verilebilir. Eğer çocuğumuz belirlenen süre dışında fazlaca oynamaya devam ediyorsa “ o tableti elinden alırım bir daha oynayamazsın “ gibi tehdit içerikli cümleler yerine “ tablet oynamaya devam etmek istediğini anlıyorum. Fakat daha fazla oynamayı tercih edersen diğer günler tablet oynamamayı seçmiş oluyorsun “ diyerek onu seçimlerinin sonuçları hakkında haberdar etmiş ve sınırları hatırlatmış oluruz.
Son olarak; sınır koyarken sınırı anlatacak cümlelerimizde biz” kelimesini kullanarak ifade etmemeliyiz. Yani duvarları boyamak isteyen bir çocuğa “Biz duvarları boyamıyoruz” yerine “ duvarlar boyanmak için değil, boyama için kağıtları kullanabilirsin” tarzında cümleler daha anlaşılır ve sorumluluğa odaklanan cümleler olacaktır.
Bu konu özelinde ebeveynlere önerebileceğim kitaplar : Robert J. Mackenzie tarafından yazılmış ve Yakamoz Yayınlarından basılan “Çocuğunuza Sınır Koyma 1 ve 2 “kitapları, çocuklarımızı sınır koyarken anlamak adına Adem Güneş’in yazdığı Nesil Yayınlarından basılan “Çocuk Neyi Neden Yapar?” kitabı . Çocuk kitapları için çocuklarımıza kendi sınırlarını belirlemenin de normal olduğunu anlatan Pippa Goodhart’ın yazdığı Abm Yayınlarından basılan “ Burası Benim Yerim” kitabı.
Sınırların kişiden kişiye değiştiğin, biri için sınır olanın bir başka kişi için olmadığını bilip buna saygı duyan biri olarak yazımı en sevdiğim sözlerden biri ile sonlandırıyorum.
“ Duvarlar bir sürüngen için sınır iken, kuşlar için sınır değildir. “
Sevgiyle ve sağlıcakla kalın.
Çocuk Kitapları Yazarı
Işık SARAÇ