SORU 1: SOSYAL İNCELEME RAPORU NEDİR?
Sosyal inceleme raporu (SİR) sosyal hizmet uygulaması süresince yapılan ve yapılacak olan faaliyetleri “resmileştirmek” için meslek elemanları tarafından bir uzmanlık çerçevesinde oluşturulan form olarak tanımlanmaktadır. Engelliler, yaşlılar, korunmaya muhtaç çocuklar, suça sürüklenen çocuk ve gençler, boşanma sürecindeki aileler, denetim sürecinde olan bireyler gibi nüfus gruplarına yönelik farklı sosyal hizmet alanlarında sosyal inceleme rapor formatları geliştirilmiştir.Bu raporların ortak amacı müracaatçının bilgilerini resmi olarak kayıt altında tutmak, sorunların analizlerini yaparak çözüm önerisi getirmek, yapılan müdahalelerin seyrini, etkilerini ve sonuçlarını ortaya koyarak vakanın değerlendirmesini yapmaktır.
SORU 2: NİÇİN SOSYAL İNCELEME RAPORU TUTULMAKTADIR?
a) Açık bir sosyal hizmet değerlendirmesi, müdahalesi ve kararı vermek,
b) Mevzuata uygun bir şekilde yürütüldüğüne dair müracaatçıya ve kuruma karşı hesap verebilir ve şeffaf olmak,
c) Mesleki uygulama ve hizmetler için eleştirel düşünme ve yansıtma fırsatı yakalamak,
d) Hizmet sunumunu, bakımın sürdürülmesi ve hizmetlerin sonlandırmasını kolaylaştırmak,
e) Süpervizyon vermek amacıyla bilgi sağlamak,
f) Hizmetlerin değerlendirilmesi ve araştırma amacıyla doküman oluşturmak,
g) Kalite güvencesi ve risk yönetimi için bilgi sağlamak,
h) Disiplinlerarası iletişim ve işbirliğini güçlendirmektir. SORU 3: SOSYAL İNCELEME RAPORU İÇERİĞİNDE NELER YER ALIR?
Rapor için başvuru yapılmışsa nedeni, sayısı ve tarihi belirtilerek yararlanacak bireye yönelik bilgiler verilir.Hizmetten yararlanacak kişinin fiziki özelliklerine, konuşma biçimine, dış görünümüne, kişinin kısa özgeçmişine dikkat edilmeli, kişinin varsa ailesinin fiziksel durumu hakkında detaylı bilgi verilmeli ancak ayrımcılığa neden olacak ifadelerden kaçınılmalıdır.Annenin, babanın, kardeşlerin, hizmetten yararlanan bireyin nerede ne iş yaptığına, aile üyelerinin eğitim düzeyine, ailenin düzenli bir gelirinin olup olmadığı, ailenin toplam geliri, gelirin aile ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığı hakkında bilgilere, hizmetten yararlanacak bireyin ise öğrenim durumu, kaçıncı sınıfta olduğu, okul başarısı, özel eğitime ihtiyacının olup olmadığı, okula devam edip etmediği, hizmetten yararlanacak bireyin, ailenin ve bakım verenin sağlık durumları hakkında, Aile üyelerinin ve hizmetten yararlananın geçmiş ve şuandaki sabıka durumlarına dair görüşmelerden elde edilen bilgiler yer alır. Ayrıca anne babanın evlilik öyküsü alınır, ailenin yapısı ve geçirdiği değişimler incelenir, aile üyeleri arasındaki ilişkiler gözlemlenir, aile içi roller ve aile kuralları sorulur, aile üyelerinin herhangi bir durumda tepki davranışının ne şekilde olduğu, anne ve babanın kendi ailelerine yönelik bilgiler elde edilmeye çalışılır.Evin özelliği, kime ait olduğu, evin kira tutarı, evin fiziksel özellikleri, yaşanılan çevrenin ekonomik durumu, evin içerisindeki eşyaların oda sayısı, evin ne ile ısıtıldığı, evin hijyen ve sağlık durumuna uygunluğunun ne durumda olduğu hakkında gözlemlere yer verilir. SORU 4: BOŞANMA DAVASINDA SOSYAL İNCELEME RAPORUNUN ÖNEMİ NEDİR?
Öncelikle velayetin hangi eşe bırakılacağına karar verilmesinde aile mahkemesi hakimine yardımcı olmaktadır. Bilindiği üzere boşanma sonucunda velayet kararı alacak olan hâkim çocuk ve çocukların yararını gözeterek karar vermekte evlilik birlikteliğinde ortak olarak kullanılan çocuklar üzerinde söz sahibi olma hakkı bir tarafa bırakılmaktadır.Sosyal inceleme raporu velayet dışında maddi olarak boşanma sonucunda ortaya çıkan tazminat, nafaka gibi konulara da doğrudan etki etmektedir.Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 5. maddesi gereğince Aile Mahkemesi bünyesinde bulunan psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacıdan oluşan uzmanlardan, her iki ebeveyn ve çocuklarla görüşmek suretiyle inceleme ve rapor istenip, tarafların barınma, gelir, sosyal ve psikolojik durumlarına göre çocukların sağlıklı gelişimi için velayeti üstlenmeye engel bir durumun bulunup bulunmadığı araştırıldıktan sonra, velayet hakkında bir karar verilmesi gerekecektir.
Av. Ezgi ENGİN
Sosyal inceleme raporu (SİR) sosyal hizmet uygulaması süresince yapılan ve yapılacak olan faaliyetleri “resmileştirmek” için meslek elemanları tarafından bir uzmanlık çerçevesinde oluşturulan form olarak tanımlanmaktadır. Engelliler, yaşlılar, korunmaya muhtaç çocuklar, suça sürüklenen çocuk ve gençler, boşanma sürecindeki aileler, denetim sürecinde olan bireyler gibi nüfus gruplarına yönelik farklı sosyal hizmet alanlarında sosyal inceleme rapor formatları geliştirilmiştir.Bu raporların ortak amacı müracaatçının bilgilerini resmi olarak kayıt altında tutmak, sorunların analizlerini yaparak çözüm önerisi getirmek, yapılan müdahalelerin seyrini, etkilerini ve sonuçlarını ortaya koyarak vakanın değerlendirmesini yapmaktır.
SORU 2: NİÇİN SOSYAL İNCELEME RAPORU TUTULMAKTADIR?
a) Açık bir sosyal hizmet değerlendirmesi, müdahalesi ve kararı vermek,
b) Mevzuata uygun bir şekilde yürütüldüğüne dair müracaatçıya ve kuruma karşı hesap verebilir ve şeffaf olmak,
c) Mesleki uygulama ve hizmetler için eleştirel düşünme ve yansıtma fırsatı yakalamak,
d) Hizmet sunumunu, bakımın sürdürülmesi ve hizmetlerin sonlandırmasını kolaylaştırmak,
e) Süpervizyon vermek amacıyla bilgi sağlamak,
f) Hizmetlerin değerlendirilmesi ve araştırma amacıyla doküman oluşturmak,
g) Kalite güvencesi ve risk yönetimi için bilgi sağlamak,
h) Disiplinlerarası iletişim ve işbirliğini güçlendirmektir. SORU 3: SOSYAL İNCELEME RAPORU İÇERİĞİNDE NELER YER ALIR?
Rapor için başvuru yapılmışsa nedeni, sayısı ve tarihi belirtilerek yararlanacak bireye yönelik bilgiler verilir.Hizmetten yararlanacak kişinin fiziki özelliklerine, konuşma biçimine, dış görünümüne, kişinin kısa özgeçmişine dikkat edilmeli, kişinin varsa ailesinin fiziksel durumu hakkında detaylı bilgi verilmeli ancak ayrımcılığa neden olacak ifadelerden kaçınılmalıdır.Annenin, babanın, kardeşlerin, hizmetten yararlanan bireyin nerede ne iş yaptığına, aile üyelerinin eğitim düzeyine, ailenin düzenli bir gelirinin olup olmadığı, ailenin toplam geliri, gelirin aile ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığı hakkında bilgilere, hizmetten yararlanacak bireyin ise öğrenim durumu, kaçıncı sınıfta olduğu, okul başarısı, özel eğitime ihtiyacının olup olmadığı, okula devam edip etmediği, hizmetten yararlanacak bireyin, ailenin ve bakım verenin sağlık durumları hakkında, Aile üyelerinin ve hizmetten yararlananın geçmiş ve şuandaki sabıka durumlarına dair görüşmelerden elde edilen bilgiler yer alır. Ayrıca anne babanın evlilik öyküsü alınır, ailenin yapısı ve geçirdiği değişimler incelenir, aile üyeleri arasındaki ilişkiler gözlemlenir, aile içi roller ve aile kuralları sorulur, aile üyelerinin herhangi bir durumda tepki davranışının ne şekilde olduğu, anne ve babanın kendi ailelerine yönelik bilgiler elde edilmeye çalışılır.Evin özelliği, kime ait olduğu, evin kira tutarı, evin fiziksel özellikleri, yaşanılan çevrenin ekonomik durumu, evin içerisindeki eşyaların oda sayısı, evin ne ile ısıtıldığı, evin hijyen ve sağlık durumuna uygunluğunun ne durumda olduğu hakkında gözlemlere yer verilir. SORU 4: BOŞANMA DAVASINDA SOSYAL İNCELEME RAPORUNUN ÖNEMİ NEDİR?
Öncelikle velayetin hangi eşe bırakılacağına karar verilmesinde aile mahkemesi hakimine yardımcı olmaktadır. Bilindiği üzere boşanma sonucunda velayet kararı alacak olan hâkim çocuk ve çocukların yararını gözeterek karar vermekte evlilik birlikteliğinde ortak olarak kullanılan çocuklar üzerinde söz sahibi olma hakkı bir tarafa bırakılmaktadır.Sosyal inceleme raporu velayet dışında maddi olarak boşanma sonucunda ortaya çıkan tazminat, nafaka gibi konulara da doğrudan etki etmektedir.Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 5. maddesi gereğince Aile Mahkemesi bünyesinde bulunan psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacıdan oluşan uzmanlardan, her iki ebeveyn ve çocuklarla görüşmek suretiyle inceleme ve rapor istenip, tarafların barınma, gelir, sosyal ve psikolojik durumlarına göre çocukların sağlıklı gelişimi için velayeti üstlenmeye engel bir durumun bulunup bulunmadığı araştırıldıktan sonra, velayet hakkında bir karar verilmesi gerekecektir.
Av. Ezgi ENGİN
