Ücretsiz çalışan eşe sigorta istisnası

5510 sayılı Kanun hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanları sigortalı olarak saymıştır. Hizmet akdi tanımını ise Borçlar Kanunu’nda sayılan hizmet akdi ve iş mevzuatında tanımlanan iş sözleşmesi olarak tanımlanmıştır. Buna göre hizmet sözleşmesi işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme olarak değerlendirilmektedir. Yani bir kimsenin durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görmesi ve bu işin de işveren tarafından kabul edilmesi halinde hizmet sözleşmesi kurulmuş sayılmaktadır.
4857 sayılı İş Kanun da iş sözleşmesini, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafında (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme olarak tanımlanmıştır. Burada da yine hizmet akdinin unsurlarında iş, ücret, bağımlılık ve zaman unsurları bulunmaktadır. Yukarıda da belirttiğimiz üzere hizmet akdi unsurları varsa kural olarak sigortalılık ta mevcut demektir.
Kaide böyle olmakla birlikte 5510 sayılı Kanun 6 ncı maddesinde ana kuralın istisnalarını saymıştır. Söz gelimi tarım işlerinde süreksiz çalışanlar hizmet akdine rağmen sigortalılık istisnasının içine alınmışlardır. Yine aynı maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde, 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında işverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşinin sigortalı sayılmayacağı da hüküm altına alınmıştır.
Kanun gereğince evlenme ile kurulan evlilik birliği içerisinde eşler birbirlerine karşı yardımcı olmak zorundadırlar. Ailenin geçimi için eşlerin yapacağı parasal katkılar, ev işlerinin görülmesi, çocukların bakılması gibi unsurların yanı sıra diğer eşin işinde karşılıksız çalışılması da bu yardımlaşma ve katkının dahilinde değerlendirilir.
Kanunlarımızda ücret işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve para ile temsil edilen menfaatler olarak belirlenmiştir. Ailenin geçimi için karşılıksız çalışılması halinde ise bir ücretten söz edilemez. 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinde eşin sigortalılığının ücret alıp almamasına göre belirlendiğinden bahsetmiştik. Şu durumda gerçek kişi işverenin eşine herhangi bir aylık veya ücret ödemesinde bulunmaması halinde çalışan eşin sigortalı sayılmaması gerekmektedir. Bir diğer ifadeyle gerçek kişi işverenin yanında ücret almaksızın çalışan eşi için sigortalı bildirimlerinde bulunulmasına gerek yoktur.